Sedes Sapientiae: zetel der wijsheid

Ik ontdek dat het Mariabeeldje uit Ommel een specifieke aanduiding heeft: Sedes Sapientiae. Dit is Latijns voor zetel der wijsheid en het  is een term uit de kunsthistorie voor de afbeelding van Maria op een troon gezeten met het kind op haar schoot. Een andere naam hiervoor is Troon van Salomon.

Het heilige vrouwelijke in de Christelijke traditie

Nu begrijp ik mijn gedachte aan het boek van Sue Monk Kidd beter. Een van de onderdelen uit het boek die me raakte was haar onderzoek naar ‘the Sacred Feminine’ in de Christelijke traditie. Ze vindt dan bijvoorbeeld dat het  Hebreeuwse woord El Shaddai, meestal vertaalt met God of de almachtige, ook borst betekent en een vrouwelijk woord is. El Shaddai vertaalt zij als degene met borsten. Ook het Hebreeuwse woord voor compassie, barmhartigheid komt van het woord ‘Rechem’; baarmoeder.  Dit toont  het concept van God met baarmoeder danwel God als baarmoeder. Ook het Hebreeuwse woord ‘Ruah’ voor de geest van God of de heilige geest is een vrouwelijke term. Deze geest van God wordt in een later stadium bekend als Wijsheid;  ‘Hokhmah’. En dit is niet zozeer een neutraal concept maar wordt gepersonifieerd als een vrouw. 

Wijsheid is een vrouw

Wijsheid wordt neergezet als een entiteit, persona of manifestatie van God, die voortkomt uit God voor de creatie. Pre-existerend met God, participeert ze in het creatieproces en creëren ze de wereld. Van haar, wijsheid, wordt gezegd dat ze alle dingen met leven heeft ingeblazen. Naar haar wordt verwezen als leraar, lover, één met bomen en planten. Ze is de levensboom en haar fruit is dat wat bevredigt. Zij is degene die Gods’s liefde en werk in de wereld overbrengt. Zij is gids en onthuller van Gods wil. Jung verwijst naar haar als ‘God’s zelfreflectie.

In het oude testament spreekt zij, Wijsheid, zelf:

Ik ben gemaakt in het begin van de tijd, ik was er al voor de aarde bestond.

Toen er nog geen oceanen waren, geen bronnen met een overvloed aan water, toen was ik al geboren.

Voor de bergen een plaats hadden gevonden, voor er heuvels waren, was ik er al;

voordat de Heer de wijde wereld had gemaakt, voordat hij een zandkorreltje had geschapen.

Ik was erbij, toen hij de hemel zijn plaats gaf, om de oceaan een horizon trok.

Toen hij de wolken aan de hemel zette en de bronnen van de oceaan liet stromen,

toen hij het water de wet stelde, de zeeën hun grenzen gaf, toen hij de fundamenten voor de aarde legde,

was ik aan zijn zijde, ik was zijn vertrouweling. Ik was verrukt, elke dag opnieuw, steeds verheugd in zijn aanwezigheid,

ik schiep vreugde in de aarde, ik was blij met de mensen.

Spreuken 8:22-31

God en Godin samen

Interessant is een andere vertaling die ik vond van Spreuken, waarin het laatste stukje net anders vertaald wordt:
... Ik stond als uitvoerster aan zijn zijde,
En ik was zijn vreugde, mij dag in dag uit
verheugend voor zijn aangezicht, steeds weer,

mij verheugend over zijn aardrijk

en ik vond mijn vreugde bij de mensen.

 

Hier komt in mijn ogen mooier naar voren het beeld van Godin naast God en niet onder God. Ze zijn samen uitvoerder en zij was zijn vreugde. Ze waren elkaars vreugde. God en Godin samen.

Sophia Devine Wisdom:
Russisch Icoon uit 17de eeuw in British Museum

Wijsheid wordt Sophia

Wijsheid wordt in het nieuwe testament minder vaak aangehaald en hier wordt ze  aangeduid met het Griekse woord Sophia. In het nieuwe testament staat dat Sophia de verlosser werd. En Jesus wordt aangeduid met het Woord of Logos en dit verwijst weer naar Sophia of Wijsheid uit het oude testament, volgens Kidd. Zij verwijst ook naar Gnostici die claimen dat Jesus Sophia was of Sophia Jesus is geworden.
En wat heeft dit alles met de troon te maken? Sophia wordt vaak als een troon van wijsheid afgebeeld. In de Joodse geschriften heeft ze een eigen troon in de wolken.

Het wijze dragende vrouwelijke principe

Dus het oorspronkelijke heilige vrouwelijke, de vrouwelijke scheppingskracht is terug te vinden in  de Christelijke traditie als Wijsheid en afgebeeld als troon. Dus Maria met kind in een troon (Sedes Sapientiae) verwijst naar dragende wijsheid, die ondersteunt, draagt en wijs en  alwetend is. En dit is het vrouwelijk principe.

Sue Monk Kidd verwijst in haar boek ook nog naar het schilderij van Leonardo da Vinci van de Heilige Anna met Maria en kind. De geweldige schoot van Heilige Anna  deed haar realiseren dat Anna hier de grote moeder representeert die alles baart, bevat, omvat en ‘encompass’ ‘even the male savior’. Zij ziet in schilderij het symbool van een vrouw dat  de ‘vessel of the sacred’ is; het heilige vat, het vaartuig dat het heilige draagt. Een mooi ander beeld van Sedes Sapientiae.

(p.s.: Frigga, de Noorse Godin uit m'n eerder blog over St Gertrudis, wordt ook steeds afgebeeld op een troon........ een pre-Christelijke afbeelding van het zelfde principe?)