De legende verhaalt dat in het jaar 690 kwamen drie vrome maagden, afstammelingen van keizer Octavianus, uit Rome te Hakendover aan. Zij besloten een kerk te bouwen ter ere van de Zaligmaker op de plaats “Hooibout”, maar deze plaats bleek God niet welgevallig te zijn. Alles wat overdag door de werklieden en steenkappers was gebouwd, werd ’s nachts door Zijn engelen omvergeworpen.
Toen zij op een andere plaats “Steenberg” genaamd, de werklieden verzochten de bouw van de kerk aan te vatten, gebeurde hetzelfde als op de “Hooibout”. De drie troosteloos geworden maagden kregen, toen de nood het hoogst was, op de “dertiendach” (16 januari), het bezoek van een engel. Deze wees hen de plaats aan die God welgevallig was en waar de kerk moest gebouwd worden. Het had die dag hard gevroren en gesneeuwd. Rondom de plaats die de engel aanwees, zagen de drie maagden een zijden draad gespannen waarbinnen het gras en de kruiden in volle groei en bloei stonden. Op de plaats waar nu het hoogaltaar staat, zagen zij een struik “spikdoorn” genoemd, waarin engelen als vogeltjes zongen. Een raaf droeg in zijn klauw een papier waarop stond dat dit de plaats was door God uitverkoren. Voor de bouw werden 12 arbeiders aangeworven. Zolang de bouw van de kerk duurde, waren zij overdag echter met dertien. Bij het middagmaal en de uitbetaling verschenen er telkens slechts twaalf. De dertiende arbeider was de Zaligmaker zelf. Omdat God de plaats en de kerk zelf had gewijd en geheiligd, werden drie bisschoppen die de kerk wilden inzegenen gestraft. (http://www.pp-h.be/legende.html )
Drie maagden als verwijzing naar moedergodin-cultus?
Als ik zelf nadenk over de legende dan zie ik in de drie maagden een mogelijke verwijzing naar Hecate, een Grieks/Romeins maar waarschijnlijk daarvoor al bestaande godin. Hecate wordt geassocieerd met magie, hekserij, ‘crossroads’, beschermster van ingangen (geboortes), poorten en muren, verzorging van kinderen en de maan. Andere verwijzingen naar haar zijn toortsen en honden en later ook met paarden. Ze is ambivalent, doorbreekt conventies en tart definities en kent de onderwereld. Er wordt naar haar verwezen (net als Artemis en Diana) als ‘a liminal godess’; die te maken heeft met overgangen, drempels. Ze is zowel een ’crown’ (wijze vrouw) als een maagd én ze wordt afgebeeld als drievoudig. Hier hebben we de link met de 3 maagden. En, een andere link zijn de paarden, ze zou paardrijders gewillig zijn (net als overigens ook scheepslui, jury’s die beslissingen moeten nemen, en militairen ). De beschrijving van Hecate als maagd is waarschijnlijk in de betekenis van maagd als ‘op zichzelf staande vrouw’ . En als een belangrijke moedergodin kent ze de cyclus van leven – dood en wedergeboorte.
Ook de paardenprocessie op 2de paasdag (Pasen: feest van wedergeboorte) zijn een mooi beeld dat de aarde (Godin) wordt wakker getrappeld om weer vruchtbaar te zijn.
De legende afgebeeld op het altaar
“Het verhaal van de legende staat gebeiteld in een houten retabel uit 1405 en wordt uitgebeeld tijdens de processie. Op de onderste rij werd de legende uitgebeeld. Zo zien we achtereenvolgens: • de 3 maagden op weg naar hun taak in Hakendover
• de eerste bouw
• de vernieling van de eerste bouw
• de aanmoediging van de werklieden door de maagden bij de aanvang van de tweede bouw (let op de zak met geld die de eerste maagd vasthoudt en de sombere gezichten van de weinige werklieden)
• de vernieling van de tweede bouw
• de 3 maagden biddend in vertwijfeling
• (kruisbeeld)
• de 3 maagden bij de meidoorn (let op de vogel en het papier)
• de definitieve bouw (let op het enthousiasme en de talrijke werklieden)
• het omhakken van de meiboom (om het altaar te kunnen bouwen)
• de betaling aan 12 werklieden (er zijn er exact 12 uitgebeeld, ook hier hebben de maagden hun zak met geld meegebracht)
• de Goddelijke Zaligmaker in de kerk
• de 3 bisschoppen (2 zullen pogen om de kerk te wijden) .
Nog meer op het altaarstuk: manlijk en vrouwelijk in evenwicht
In het centrale paneel van het altaarstuk staan op de bovenste rij de 12 apostelen (2 per nis) afgebeeld. In het linkerzijluik vinden we 6 mannelijke heiligen (eveneens 2 per nis). Van links naar rechts: Benedictus, Antonius Abt, Bisschop Aegidius (Gilles), Dionysius, Laurentius en Johannes de Doper. In het rechterluik vinden we op analoge manier 6 vrouwelijke heiligen: Maria Magdalena, Agnes, Apollonia, Barbara, Katharina en Gertrudis.
Er werd gestreefd naar een symmetrische opstelling. Centraal staan bijbelse figuren (Johannes De Doper en Maria Magdalena). Uiterst links staat abt Benedictus en uiterst rechts abdis Gertrudis. De martelaars zijn Dionysius en Laurentius, hun vrouwelijke tegenhangers, Apollonia en Agnes. Antonius en Gilles zijn de kluizenaars. Katharina en Barbara zijn hun vrouwelijke tegenhangers omdat zij als duo het contemplatieve en actieve religieuze leven voorstellen. Merkwaardig, dit duo vormt samen met Maria Magdalena de zgn. "3 Santinnen", een personificatie van Geloof (Barbara), Hoop (Katharina) en Liefde (Maria Magdalena). Een zinspeling op de Drie Maagden misschien? “[ii]Dertienmaal ; de andere processie naast de paardenprocessie
De andere bedevaart, nl. die van het Dertienmaal op 16 en 17 januari omvat dertien rondjes tussen de kerk van de Goddelijke Zaligmaker en de O.-L.-V.-ten-Steenkapel te Grimde (waar volgens de overlevering de Drie Maagden zouden begraven liggen), in totaal ongeveer 42 km. De dertiendag heeft een Germaanse oorsprong. Toen het Christendom de Juliaanse vaste zonnekalender invoerde werd de begindatum van het dertiendaagse Joelfeest gekoppeld aan het kerstfeest, dat onder Romeinse invloed werd gevierd op 25 december (Aanhangers van de Mithras zonnecultus vierde dan de ‘sol invictus’ en de Romeinse keizer wou de vele aanhangers niet voor het hoofd stoten en liet ook om diplomatieke redenen beide feesten samenvallen). Het Germaanse joelfeest duurde van dan af dus tot 6 januari, de “heidense” Dertiendag en later werd daar de christelijke Driekoningendag geplaatst (In Engeland heet de Driekoningendag nog steeds de “twelfth night”, Duitsers spreken nog van de “Zwölften”). De dertiendag viel dus op 6 januari! Dat het nu op 16 en 17 januari wordt gehouden heeft te maken met de kalenderhervorming van paus Gregorius XII in 1582 (http://www.hakendover.be/geschiedenis.asp?a=read&id=59&r=)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten